翻译制作：国家艺术基金“面向东盟国家粤剧多语种传播平台建设”项目组
中文
廖侠怀（1903—1952）粤剧廖派艺术创始人。祖籍广东新会，随父迁居南海西樵。12 岁时到广州当鞋店学徒、报童。期间上过夜校，闲来爱看书报，又爱粤剧，后到新加坡工厂当工人。业余参加当地的工人剧社演戏活动。20 岁时，粤剧名小武靓元亨到新加坡演出，发现廖有艺术天分，即收他为徒，改艺名“新蛇仔”，从此他踏上专业演戏之路。20 世纪20年代后期，廖侠怀回广州先后在梨园乐、大罗天、新景象、钧天乐、日月星等戏班演出。
廖侠怀与人合作编演过一批针砭时弊的粤剧。如讽刺贪官迫害无辜百姓的《罪》、《罪上加罪》，后被当局禁演；抗日战争初期，他编演《甘地会西施》，借跨越时空的人物之口直斥汉奸之非；抗战胜利后，他编演抨击贪官污吏的《贼仔戏状元》，演《六国大封相》时穿着粘满金元券的戏服出场，讽刺当时货币大贬值，被当局罚款。廖侠怀与乐师合作，经多年实践，创出善用鼻音行腔使调的独特的“廖腔”，尤以唱中板”、“滚花木鱼”、“板眼”等曲调最为出色。他发展了丑角行当表演，口上、脸上的表演功夫老到，演男、女、老、少、跛、盲、哑、矮，无所不能，30年代粤剧“四大名丑” 之首，人称“千面笑匠”。他特别擅演旧社会的下层人物，首本戏有《本地状元》、《花王之女》、《火烧阿房宫》等，演《甘地会西施》中的甘地、《西厢记》中的红娘、《穆桂英》中的穆瓜、《冰山火线》中的娃娃大飘、《双料龟公》中的跛仔等，皆脍炙人口。他饮誉省港达20 年，形成独树一帜的“廖派”艺术。因一生潜心艺术，洁身自好，德、艺均为同行所敬重，时人称之为“伶圣”。
马来语
Liu Hap Wai (廖侠怀, Liao Xiahuai) (1903-1952) merupakan pengasas Sekolah Opera Kantonis Liu.Beliau yang dilahirkan di Bandar Xinhui, Guangdong, berpindah ke Xiqiao diDaerah Nanhai, Bandar Foshan bersama ayahnya. Pada usia 12 tahun, beliau pergike Guangzhou, tempat beliau bekerja sebagai budak surat khabar dan perantis dikedai kasut. Semasa beliau tinggal di Guangzhou, beliau pergi ke sekolah malamdan akan membaca surat khabar serta menonton opera Kantonis pada waktulapangnya. Kemudian, beliau pergi ke Singapura untuk bekerja di sebuah kilang.Pada masa lapangnya, Liu akan menyertai kelab drama pekerja tempatan dalampersembahan. Apabila Liu berusia 20tahun, xiaowusheng (pahlawan muda) Liang Yuanheng 靓元亨) yang terkenal pada masa itu membuat persembahan di Singapura danmenyedari bahawa Liu memiliki kebijaksanaan seni. Beliau serta merta mengambilLiu sebagai pelajarnya dan memberikan nama pentas "San Se-Zai”. Sejak itu,Liu memulakan perjalanan untuk menjadi seorang pelakon profesional. Pada lewattahun 1920-an, Liu Hap Wai kembali ke Guangzhou, di sana beliau membuatpersembahan dalam beberapa rombongan opera Kantonis seperti Liyuanle,Daluotian, Xinjingxiang, Juntianle dan Riyuexing. Beliau juga menerbitkanbersama dengan orang lain satu siri opera Kantonis yang memaparkanmasalah-masalah masyarakat ketika itu. Contoh drama termasuk Jenayah Khianatdan Jenayah Khianat Berganda yang mempersendakan pendakwaan pegawai yangtidak cekap orang yang tidak bersalah (yang kemudiannya diharamkan oleh pihakberkuasa), Gandhi Datang Merentasi Xishi yang mengutuk pengkhianat padazaman awal Perang China-Jepun Kedua, Pencuri Bermain-main dengan CendekiawanTerkemuka yang mencela pegawai-pegawai yang korup selepas kemenanganPerang, dan Perdana Menteri Enam Negara yang mana beliau memakai kostumyang ditampal dengan wang kertas “yuan emas” untuk mengecam susut nilai matawang dan telah didenda oleh pihak berkuasa masa itu. Melalui kerjasama dengan pemuzik dan latihan bertahun-tahun, Liu mencipta“lagu Liu” unik yang boleh dinyanyikan dengan suara hidung dan terbaikdinyanyikan dalam “Zhong Ban (中板, rentak moderato dalam operaKantonis)”, Gun Hua (滚花, tatacara melakukan gerakan di atas pentas dalam operaKantonis)”, “Mu Yu (木鱼, satu bentuk dikir rakyat dalamnyanyian balada Kantonis)” dan “Ban Yan (板眼, sejenis ariabalada dalam nyanyian opera Kantonis).” Beliau juga turut meminjamkan gayanyasendiri kepada watak Chou (watak lucu). Oleh sebab nyanyian beliau yang merdu,ekspresi muka yang lembut, dan penghayatan yang hidup bagi hampir setiap wataktermasuk watak lelaki dan perempuan, muda dan tua, tempang dan pendek, sertabuta dan bisu, beliau dinobatkan sebagai yang pertama dalam “Empat Badut Super”pada tahun 1930-an dan diiktiraf sebagai “pelawak seribu wajah.” Beliau sangatbagus dalam melakonkan watak orang yang kurang bernasib baik dalam masyarakattua. Karya-karya beliau termasuk Cendekiawan Terkemuka Tempatan, AnakPerempuan Tukang Kebun dan Kebakaran di Istana Epang. Persembahanbeliau dalam drama Gandhi Datang Merentasi Xishi, Kisah Cinta diDewan Barat, Jeneral Wanita Mu Guiying, Api dari Gunung Glasierdan Bukan Sekadar Seorang Muncikari; semua memberikan beliau popularitimeluas. Beliau menjadi terkenal di Guangdong dan Hong Kong selama 20 tahunkerana beliau memberikan bentuk unik seni “Sekolah Liu”. Oleh sebab pengabdiansepanjang hayat beliau kepada seni dan integriti moral, beliau meraih rasahormat dalam kalangan pementas opera Kantonis dan dikatakan sebagai“pelakon-bijaksana”.